Jak wspomagać rozwój emocjonalny dziecka 
W pogoni za rozwojem intelektualnym naszych pociech, często zapominamy o tym, jak ważne jest dbanie o sferę życia uczuciowego dziecka. Podstawą prawidłowego rozwoju emocjonalnego jest umiejętność rozpoznawania emocji, nazywania ich i wyrażania, w społecznie akceptowalny sposób. Od tego, czy nasze dzieci będą potrafiły radzić sobie z całą gamą emocji, zależeć będzie ich poczucie wartości, zaufanie do siebie, zdolność nawiązywania relacji z innymi ludźmi oraz rozumienie ich.
To rodzice stają się przewodnikami dziecka w skomplikowanym świecie doświadczanych przez nie uczuć. To od nas najbliższych dzieci uczą się, jak radzić sobie z własnymi emocjami: jak odreagowywać złość, przełamywać strach, czy przeżywać smutek.
Co możemy realnie zrobić, aby wspierać dzieci w tym zakresie
1. Poszerzać samoświadomość dziecka, czyli wiedzę o tym, co odczuwa w danej chwili:
– rozróżniać i nazywać podstawowe emocje,
– pomóc dziecku w poznawaniu siebie i skutecznych sposobów wyciszenia, uspokojenia,
– uczyć komunikowania własnych potrzeb i emocji,
– dzielić się własnymi doświadczeniami związanymi z przeżywaniem różnych emocjonujących sytuacji oraz zachęcać dzieci do dzielenia się wrażeniami, emocjami, np. W co dzisiaj się bawiłeś w przedszkolu? Jak Ci się podobało przedstawienie? Co cię zasmuciło? itp.
– umożliwiać wyrażanie emocji przy użyciu różnych form wyrazu- malowanie, taniec, wcielenie się w role,
– uczyć identyfikować emocje u innych osób na podstawie mowy ciała (obrazki, zdjęcia, sytuacje z życia),
– modelować, czyli dawać dobry przykład wyrażania i radzenia sobie z emocjami, np. odejdź, weź głęboki oddech albo trzy, policz do 10
2. Uczyć samokontroli, czyli panowania nad emocjami.
– akceptować uczucia dziecka, co nie oznacza akceptacji negatywnych zachowań, np. Widzę, że się złościsz. Każdy czasem się złości, jednak nie zgadzam się na bicie.
– zawierać umowy z dzieckiem dotyczące pożądanych zachowań i sukcesywnie o nich przypominać, np. umawialiśmy się, że zwracamy się do siebie miło, pomagamy sobie w codziennych obowiązkach itp.
– uczyć radzenia sobie z trudnymi emocjami jak złość, smutek, zniecierpliwienie, strach, np. poprzez czytanie bajek, opowiadań, rozmowę,
– wspólne z dzieckiem poszukiwać sposobów, które pozwalają mu się wyciszyć, np. poprzez przytulanie, kolorowanie, wyciszenie w specjalnie stworzonym przez dziecko miejscu, zabawę ciastoliną,
-wykorzystywać ćwiczenia relaksacyjne, naukę prawidłowego oddychania, słuchanie muzyki relaksacyjnej.
3. Rozwijać motywację, czyli dążenie do celów pomimo niepowodzeń i porażek:
– pomagać dziecku w poznawaniu siebie, swoich preferencji, talentów, zainteresowań, mocnych i słabych stron,
– uczyć autoprezentacji oraz umiejętności wypowiadania własnego zdania. np. poprzez pytania pełne ciekawości: Co o tym sądzisz? Jak się z tym czujesz? Jaki masz pomysł na rozwiązanie?
– stosować zachęty do działania, obdarzać dziecko uwagą, doceniać wysiłek włożony w pracę, np. widzę, że włożyłeś dużo pracy w kolorowanie tego obrazka, powinieneś być z siebie dumny itp.
– budzić motywację wewnętrzną czyli ograniczyć kary i nagrody. Zwracać uwagę dzieci na ich własne pragnienia i uczucia, tym samym budzić wewnętrzną motywację, np. Czy tobie podoba się ten rysunek? Co chciałbyś zmienić? Czy jesteś zadowolony z występu? itp.
– budzić poczucia sprawstwa, wiary we własne siły i możliwości, np. wierzę w ciebie, spróbuj, trzymam kciuki itp.
4. Wzbudzać i uczyć empatii czyli wyczuwania uczuć innych osób, umiejętności spojrzenia na sytuację z ich punktów widzenia:
– okazywać empatię – empatycznie reagować na emocje oraz potrzeby innych osób;
– uczyć szacunku do uczuć i emocji innych osób; nie wyśmiewać,
– uwrażliwiać na potrzeby innych ludzi i niesienia pomocy potrzebującym, np. poprzez udział w akcjach charytatywnych, pomoc osobom słabszych, starszym, niepełnosprawnym,
5. Rozwijać umiejętności społeczne, czyli umiejętności nawiązywania i podtrzymywania kontaktów z innym:
– zapewnić dziecku kontakt z rówieśnikami, systematycznie uczęszczać do przedszkola,
– rozróżniać i nazywać pozytywne i negatywne zachowania społeczne,
– zawierać umowy, odwoływać się do nich,
– używać zwrotów grzecznościowych w domu i poza nim,
– reagować na występujące zachowania niepożądane- poszukiwać skutecznych rozwiązań, w razie potrzeby zapytać, np. wychowawcę,
– rozwijać umiejętności współzawodnictwa, według zasad zdrowej rywalizacji, np. poprzez wspólne gry planszowe, karciane.
Polecana literatura dla rodziców:
– Faber J., „Jak mówić, żeby maluchy nas słuchały. Poradnik przetrwania dla rodziców dzieci w wieku 2-7 lat”,
– Nelsen J., „Pozytywna dyscyplina dla przedszkolaków”,
– Shanker S., „Self-Reg. Jak pomóc dziecku (i sobie) nie dać się stresowi i żyć pełnią możliwości”,
– Sobkowiak M., „Przedszkolak w świecie emocji. Rozwój emocjonalny dziecka”,
– Żuczkowska Z.A., „Dialog zamiast kar”,
Polecane książeczki dla dzieci:
– Filliozat I., Limousin V., Veille E., Akceptuję, co czuję. Moje Emocje,
– Kasdepke G. Wielka księga uczuć,
– Huebner D., Co robić, gdy się złościsz. Techniki zarządzania złością,
– Stążka- Gawrysiak A., Self- Reg. Opowieści dla dzieci o tym, jak działać, gdy emocje biorą górę.
